Pročitaj mi članak„Svako ima pravo na pravično i javno suđenje u razumnom roku pred nezavisnim, nepristrasnim i zakonom ustanovljenim sudom.“ (Član 32 Ustava Crne Gore)
„Sudije su usta zakona.“ (Aristotel, „Nikomahova etika“)
„Iudex est lex loquens.“ – „Sudija je zakon koji govori.“ (Latinska pravna izreka)
Odlukom U-III br. 476/21, od 21.februara 2025.godine, Ustavni sud Crne Gore (sudije: Snežana Armenko, predsjednica Vijeća, Momirka Tešić i Faruk Resulbegović) odbio je ustavnu žalbu moje supruge Dragice Gajović, iz Podgorice, podnijetu 22.aprila 2021.godine, protiv presude Višeg suda u Podgorici, Gž.br.6128/20, od 5.aprila 2021.godine.
Ustavna žalba je podnijeta zbog povrede prava na pravično suđenje, iz člana 6 stav 1 Konvencije za zaštitu ljudskih prava i osnovnih sloboda (u daljem tekstu: Konvencija), te iz, gore citiranog, člana 32 Ustava Crne Gore (u daljem tekstu: Ustav), izvršenog „nezakonitim postupanjem i odlučivanjem Izvršnog i parničnih sudova“
U članu 6 stav 1 Konvencije, propisano je: „Svako tokom odlučivanja o njegovim građanskim pravima i obavezama,…ima pravo na pravičnu i javnu raspravu u razumnom roku pred nezavisnim i nepristrasnim sudom, obrazovanom na osnovu zakona…“.
Žalilja je predložila Ustavnom sudu da ukine ožalbenu presudu Višeg suda u Podgorici i predmet vrati tom sudu na ponovni postupak, u skladu sa članom 76 stav 1 Zakona o Ustavnom sudu Crne Gore (u daljem tekstu: ZUS):
„Kad Ustavni sud utvrdi da je osporenim pojedinačnim aktom povrijeđeno ljudsko pravo ili sloboda zajemčeni Ustavom, usvojiće ustavnu žalbu i ukinuće taj akt, u cjelini ili djelimično i predmet vratiti na ponovni postupak organu koji je donio ukinuti akt.“
Presudom Višeg suda u Podgorici, Gž.br.6128/20,od 5.aprila 2021.godine (sudija: Mirjane Popović, predsjednice Vijeća, Sonje Drašković i Ranka Vukića), odbijena je žalba moje supruge, „kao neosnovana“ i potvrđena presuda Osnovnog suda u Danilovgradu, P.br.233/20, od 30. oktobra 2020.godine (predsjednice Suda i sudije Milice Jovović).
Prvostepenom parničnom presudom Osnovnog suda u Danilovgradu odbijen je, „kao neosnovan“, tužbeni zahtjev moje supruge, kojim je tražila da se proglasi nedopuštenim izvršenje, na osnovu nezakonitih izvršnih rešenja Osnovnog suda u Podgorici (u daljem tekstu: Izvršni sud) I.br.1733/08,od 30.aprila 2014.godine (sudije Milene Matović) i Ip.br.851/14,od 22.aprila 2015.godine (sudija: Lidije Mitrović, predsjednice Vijeća, Ane Bečanović i Milice Vlahović), te da se naloži tuženom (Udruženju osiguravača Srbije – Garantni fond Beograd) da joj povrati isplaćeni novčani iznos od 2.025,09 evra.
U vrijeme podnošenje predloga za izvršenje (6. maj 2008.godine) nijesu bili ispunjeni uslovi iz člana 12 Zakona o izvršenju i obezbjeđenju. Preciznije, u pravnom poretku Crne Gore nije postojao zakonski akt, niti međunarodni ugovor, kojim su propisani uslovi za priznanje i izvršenje strane sudske odluke (presude Prvog opštinskog suda u Beogradu XXV P.br.302/2001, od 21.maja 2001.godine). Ovo dokazuje i nezakonito „čekanje“ (neopravdano odugovlačenje postupka) Izvršnog suda dok stupi na snagu (međunarodni) Ugovor između Crne Gore i Republike Srbije o pravnoj pomoći u građanskim i krivičnim stvarima (u daljem tekstu: Ugovor).
Zakon o potvrđivanju Ugovora je objavljen u „Službenom listu Crne Gore – Međunarodni ugovori“, broj 47/2009, od 21. oktobra 2009.godine. Ugovor se privremeno primjenjivao od dana potpisivanja, to jest od 29.maja 2009.godine. To znači da je Ugovor potpisan i počeo da se primjenjuje više od godinu dana poslije podnošenja predloga za izvršenje strane sudske odluke.
Izvršni sud je nezakonito primijenio odredbe Ugovora koji se odnose na priznanje i izvršenje strane sudske odluke, iako nije bio na snazi u vrijeme podnošenja predloga za izvršenje. Nadalje, u Ugovoru ne postoji nijedna odredba sa retroaktivnim (povratnim) dejstvom na sudske postupke izvršenja koji su u toku, odnosno koji nijesu okončani do početka primjene Ugovora.
Viši sud u Podgorici, kao drugostepeni parnični sud, u svojoj presudi samo je konstatovao, bez obavezujućeg zauzimanja pravnog stava, da „Neosnovani su navodi iz žalbe tužilje kojim se tvrdi da u vrijeme podnošenja predloga za izvršenje nije bila moguća primjena…Ugovora…(jer) se tužilja…poziva na…razloge…na koje se pozivala u predmetnom izvršnom postupku, podnoseći prigovore o kojima je pravosnažno odlučeno“?!
Moja supruga je u žalbi navela i druge razloge koji dokazuju povredu prava na suđenje u razumnom roku.
Predlog za izvršenje je podnijet 6. maja 2008.godine. Prvostepeno izvršeno rešenje je doneseno tek 30. aprila 2014.godine, dakle, poslije gotovo šest godina?! A drugostepeno izvršno rešenje je doneseno 22. aprila 2015.godine, odnosno, gotovo sedam godina poslije podnošenja predloga za izvršenje?! Ovakvim postupanjem, Izvršni sud je, ne samo povrijedio pravo na suđenje u razumnom roku, nego je i prekršio imperativnu odredbu iz člana 4 stav 1 tada važećeg Zakona o izvršnom postupku („U postupku izvršenja sud je dužan da postupa hitno.“) Takođe, izvršni sud je prekršio i imperativnu odredbu iz člana 10 stav 1 istog Zakona („O predlogu za izvršenje sud je dužan da odluči u roku od pet dana od dana podnošenja predloga“). Rok od pet dana je prekluzivnog karaktera i ne može se produžavati odlukom suda..
Glavni dug po stranoj sudskoj odluci iznosio je 91,62 evra, a troškovi parničnog postupka 7,89 evra. Nezakonito određenom zateznom kamatom od strane Izvršnog suda, ukupna obaveza moje supruge, kao izvršnog dužnika, uvećana je na 2.025,09 evra (preko 22 puta)?! U period njene dužničke „docnje“ nezakonito je uračunato (i obračunata zatezna kamata) i vrijeme od 30. maja 2008.godine (kada je podnijet predlog za izvršenje) do 22. aprila 2015.godine, kada je donijeto drugostepeno rešenje o izvršenju. Znači, Izvršni sud je u „docnju“ tužilje uračunao (te obračunao zateznu kamatu i „naduvao“ izvršno potraživanje) i za period nezakonitog odugovlačenja izvršnog postupka. Time je Izvršni sud nezakonito produžio trajanje „docnje“ moje supruge, kao izvršnog dužnika, za skoro sedam godina?!
Iz naprijed navedenog, nedvosmisleno proizilazi da je nezakonitim postupanjem i odlučivanjem Izvršnog i parničnih sudova povrijeđeno njeno pravo na pravično suđenje.
Ustavni sud je naznačio da „smatra da osporenim presudama podnosiocu nije povrijeđeno pravo na pravično sušenje“, iako u svojoj Odluci nije, čak, ni pomenuo, a kamoli cijenio, činjenično i pravno, utemeljene navode ustavne žalbe o neopravdanoj dužini trajanja izvršnog postupka.
Navedeno predstavlja grubo kršenje člana 75 ZUS-a, po kome „Ustavni sud odlučuje o povredi ljudskog prava ili slobode zajemčene Ustavom na koju se ukazuje u ustavnoj žalbi“.
Prema stavu Evropskog suda za ljudska prava (u daljem tekstu: ESLJP), pravo na pravično suđenje podrazumijeva, između ostalog, pravedno i pravično (zakonito) postupanje suda u razumnom roku, kao i dužnost suda da temeljno ispita tužbeni ili žalbeni zahtjev, argumente i dokaze stranke i da vrši njihovu pravnu procjenu, te zauzme i objavi pravni stav o njima. To znači da je sud dužan da ocijeni relevantne navode stranke, razložnim obrazloženjem bitnih navoda tužbenog ili žalbenog zahtjeva.
Iz prakse ESLJP proizilazi da bi se dvije godine pred sudom mogle smatrati granicom, a njenim prekoračenjem, zbog „pretjeranog trajanja“ i „nerazumnog proteka vremena za jedan sudski stepen“, slučaj postaje sumnjiv sa stanovišta povrede prava na pravično suđenje u razumnom roku. Razumni rok je prekoračen, odnosno došlo je do kršenja prava na pravično suđenje ako je ukupno trajanje postupka bilo predugo ili je „bilo dugih perioda neaktivnosti nadležnih organa, za koje nije postojalo opravdanje“
„Neaktivnost suda koju karakteriše odsustvo bilo kakve procesne radnje tokom određenog vremena“, po mišljenju ESLJP, smatra se „prevazilaženjem okvira razumnog trajanja postupka“. „Predugo trajanje sudskog postupka kao posledice neažurnog rada suda“, kao i „odugovlačenje postupka bez valjanih razloga“, „predstavlja povredu prava na suđenje u razumnom roku“.
Eto, tako „dijele pravdu“ zarobljeni sudovi i sudije, kao pipci sistema vladavine neprava još iz doba Mila Đukanovića! Navedeno dokazuje i da su sudije Ustavnog suda, uglavnom, pravnički anonimusi, koji se biraju po stranačkoj pripadnosti ili naklonosti, a ne kao istaknuti pravnici, kako Ustav nalaže!
Milan Gajović, diplomirani pravnik sa advokatskim ispitom i diplomirani ekonomista, iz Podgorice
